Hepimizin bildiği üzere özellikle son 2-3 yıl içerisinde dünyamızı etkileyen hastalıkların artışı dikkat çekiyor. Corona virüs, maymun çiceği virüsü ve daha fazlası... Malesef insanların hatrı sayılır bir kısmının ölümü ve sağlık sorunları gerek bizim ülkemizde gerek diğer ülkelerde defalarca gündeme geldi. Şimdi size bahsedeceğimiz sağlık problemi nedeni işte beyin yiyen amipler, diğer adı ile naegleria fowleri.
Naegleria fowleri torpakta, sıcak ve ılık sularda, tatlı su havuzlarında, göllerde, nehirlerde ve kaplıcaların çok ılık sularında yaşamlarını idame ettirmektedir. Bu amipler yalnızca burun yolu ile beyne ulaşım sağlayabilmektedir. İlk kez naeglaria fowleri vakası nedeni ile gerçekleşen ilk ölümün Güney Kore'de yaşandığı açıklanmıştır. Kore Hastalık Kontrol ve Önleme Ajansı (KDCA) tarafından twitterda yapılan bir paylaşım aracılığı ile açıklama yapılmıştır. Bu paylaşımda, "KDCA, kısa bir süre önce yurtdışından dönen serebral menenjitli bir hastada naegleria fowleri enfeksiyonu olduğunu ilk kez doğruladı" ifadelerine yer verilmiştir. Bu haberin ardından naegleria fowleri yani beyin yiyen amip hakkında araştırmalar hız kazanmıştır. Bununla birlikte ABD'de 1962'den beri bildirilen toplam 154 vaka ile bu enfeksiyon nispeten nadir görülüyor.
Naegleria fowleri sıcağı seven (termofilik) bir organizmadır, yani sıcakta gelişir ve ılık suyu sever. En iyi 46°C'ye (115°F) varan yüksek sıcaklıklarda büyür ve daha da yüksek sıcaklıklarda kısa süreler için hayatta kalabilir. bu sebeple daha çok Haziran, Temmuz, Ağustos gibi sıcak aylarda görülmektedir
Beyin Yiyen Amip Belirtileri Nelerdir?
Primer Amibik Meningoensefalit (PAM) olarak adlandırılan menenjitlere sebep olan Naegleria fowleri -halk arasında bilinen adı ile beyin yiyen amip- baş ağrısı, ateş, bulantı, kusma, iştah kaybı, zihinsel durum değişikliği, koma, göz kapağı düşüklüğü, bulanık görme, tat alma duyusunun kaybı ve burun iltihabı gibi belirtilerle kendini gösteriyor. Primer Amibik Meningoensefalit'in (PAM) neredeyse her zaman ölümcül olduğu bilinmektedir.
Beyin Yiyen Amip Nasıl Bulaşır?
Bildiğimiz üzere bu amipler torpakta, sıcak ve ılık sularda, tatlı su havuzlarında, göllerde, nehirlerde ve kaplıcaların çok ılık sularında bulunur. İnsanlara ise bu durgun sulardan bulaşıyor. Tahmin edeceğiniz üzere bu genel olarak insanlar yüzmeye, dalmaya gittiklerinde veya göllerde ve nehirlerde olduğu gibi başlarını tatlı suya soktuklarında olur. Ve yine anlaşılacağı üzere naegleria fowleri insandan insana bulaşan bir hastalık değildir. Bu "naegleria fowleri bir kişiden diğerine yayılabilir mi?" sorusuna cevap niteliğindedir.
Beyin Yiyen Amip Tedavisi Var Mı?
Bilindik bir çok diğer hastalıkta olduğu gibi naegleria fowleri tedavisi içinde kilit faktör tanı hızıdır. Negleria fowleri tahmin edeceğiniz üzere nadir görülen bir durumdur ve genellikle sağlık çalışanları tarafından olası bir tanı olarak düşünülmez; bu nedenden kaynaklı olarak, klinik laboratuvarın mikroorganizmayı tanımlaması, amip etiyolojisinin ilk kez düşünüldüğü an olabilir. Bu başlık altındaki yazımızın başında da dediğimiz gibi hızlı tanımlama, tanı ve tedavide gecikmelerin önlenmesine yardımcı olabilir. Temel antimikrobiyal tedavi, hücre zarı sterollerine bağlanarak patojeni inhibe eden ve böylece hücre zarının bozulmasına ve patojenin ölümüne yol açan antifungal ilaç; amfoterisin B, azitromisin, flukonazol, rifampin, miltefosin ve deksametazondan oluşur, ancak ne yazık ki bu tedaviyle bile ölüm oranı %95'ten fazladır. Günümüzde hala yeni tedavi arayışı devam etmektedir. Bunun yanı sıra İltefosin isimli yeni bir ilacın denenmesiyle kurtulan mevcut iki kişi göz ardı edilmemelidir.
Hastalık Vücutta Nasıl Seyreder?
"Beyin yiyen amip" isminden de anlaşılacağı üzere bu amip türünün yaptığı hastalık, esas olarak meningoensefalit denilen beyin dokusu ve beyni saran zarda oluşturduğu bir iltihaptır. Ayrıca Naegleria enfeksiyonu olarak da bilinen ve genellikle ölümcül olabilen bir beyin enfeksiyonuna neden olabilir.
Enfeksiyonlar çoğunlukla naegleria fowleri içeren suyun burun yolu ile solunması ve ardından burun ve koku alma sinir dokusuna girerek ve burun içi mukozoyu geçerek kribriform plakadan beyne gitmesiyle ortaya çıkar. Bunun yanı sıra negleria fowleri kontamine suyun yutulmasıyla enfeksiyona neden olmaz. Genellikle burundan içeri girdikten sonraki 1 ile 9 gün içinde baş ağrısı, ateş, bulantı, kusma, iştah kaybı, zihinsel durum değişikliği, koma, göz kapağı düşüklüğü, bulanık görme ve tat alma duyusunun kaybı gibi belirtiler görülebilmektedir. Daha sonraki günlerde ise belirtiler arasında boyun tutulması, konfüzyon, dikkat eksikliği, denge kaybı, nöbetler ve halüsinasyonlar yer alabilir. Bu hastalığa yakalanmış bireyin etrafı ile olan ilgisi kaybolur ve denge kaybı gelişir. Hastada belirtiler ortaya çıktıktan sonra yaklaşık 2 hafta içerisinde hasta hızla kötüleşir, ardından koma ve ölüm gerçekleşir. Ölümün gercekleşme nedeni beyin yiyen amip kaynaklı enfeksiyonun beyin dokusunu yok ederek beyin şişmesine neden olmasıdır. Bunun sonucunda ölüm gerçekleşir.
Hayvanlarda Naegleria Fowleri
Her ne kadar nadiren gözlemlense de naegleria fowleri (beyin yiyen amip) enfeksiyonu hayvanlarda görülebilir. Deneysel olarak fareler, kobaylar ve koyunlar enfekte olmuştur ve Güney Amerika tapirleri ve sığırların naegleriasise yakalandığı rapor edilmiştir. Hayvan enfeksiyonu muhtemelen oldukça göz ardı edilmektedir.
Beyin Yiyen Amip En Sık Nerelerde Görülür?
Göller ve nehirler gibi ılık tatlı su.
Kaplıcalar gibi jeotermal (doğal olarak sıcak) su.
Sanayi veya enerji santrallerinden sıcak su tahliyesi.
Arıtılmamış jeotermal (doğal olarak sıcak) içme suyu kaynakları.
Bakımı iyi yapılmayan veya içinde yeterince klor bulunmayan yüzme havuzları, su sıçrama alanları, sörf parkları veya diğer dinlenme yerleri.
Musluk suyu.
Su ısıtıcıları.
Göllerin, göletlerin ve nehirlerin dibindeki tortu dahil olmak üzere toprak.
Tahmin edeceğiniz üzere Okyanus gibi tuzlu sularda bulunamazlar.
Uygun Şekilde Dezenfekte Edilmiş Bir Yüzme Havuzundan Naegleria Fowleri Enfeksiyonu Bulunur Mu?
Bakımı yapılmış ve dezenfekte edilmiş yüzme havuzunda bulunmaz ancak çok nadir durumlarda, bakımı iyi yapılmayan veya içinde yeterince klor bulunmayan yüzme havuzlarında, su sıçrama yüzeylerinde, sörf parklarında veya diğer eğlence yerlerinde bulunmuştur.
Belirtileri Gösterdigimi Düşünürsem Ne Yapmalıyım?
Elbette ki yapılması gereken tıbbi yardım almaktır. Özellikle yakın zamanda ılık tatlı suda bulunmuşsanız, ani başlayan ateş, baş ağrısı, kusma veya boyun sertliği yaşadığınızdan şikayet ediyorsanız hemen tıbbi yardım almanız gerekmektedir.
Naeglaria Fowleri Nasıl Önlenir?
Naegleria fowleri (beyin yiyen amip) içeren su burundan vücuda girdiğinde insanları enfekte eder. Enfeksiyon nadirdir ve tipik olarak insanlar göller ve nehirler gibi ılık tatlı su yerlerinde yüzerken, dalış yaparken veya başlarını suyun altına soktuklarında meydana gelir. Ayrıca tahmin edileceği üzere, insanlar dini uygulamalar sırasında burunlarını temizlediklerinde veya kirli musluk suyu kullanarak sinüslerini (burunlarını) çalkaladıklarında enfeksiyonlar bildirilmiştir. Naegleria fowleri, arıtılmış kamusal içme suyu sistemleri dahil olmak üzere borularda, sıcak su ısıtıcılarında ve su sistemlerinde büyüyebilir.
Naegleria fowleri enfeksiyonu riskini azaltmaya yönelik kişisel önlemler, suyun burundan yukarı çıkmasını önlemeye odaklanmalıdır.
UYARI
Bu bilgiler, kendi kendine teşhis için veya bir sağlık hizmeti sağlayıcısıyla konuşmanın yerini almak için kullanılmaz. Yukarıda açıklanan amiplerle ilgili herhangi bir sorunuz varsa veya enfekte olabileceğinizi düşünüyorsanız, hemen bir sağlık kuruluşu ile görüşün. Sağlıklı günler dileriz.
Kaynakça